Ses dalgaları en önemli boyuna dalga örnekleridir. Bu dalgalar herhangi bir ortamda (yani gazlar katılar ve sıvılar) ortamın özelliklerine bağlı olan bir hızla yayılırlar. Ses dalgası bir ortamda yayılırken ortamın parçacıkları dalganın hareket doğrultusu boyunca yoğunluk ve Hacim değişiklikleri üreterek titreşir.
Frekanslarına göre boyuna Mekanik dalgalar üç gruba ayrılır
İşitilebilir dalgalar insan kulağının duyarlılık sınırları içinde olan ses dalgalarıdır.
Bu dalgalar 20 Hz ile 20.000 Hz frekansları arasındadır. Bu sesler değişik yollarla yaratılabilir: müzik aletleriyle boğazdaki ses telleriyle ve hoparlör ile.
Sesaltı (infrasonic) dalgalar işitilebilir mertebenin altındaki frekansta olan boyuna dalgalardır. Deprem dalgaları bu dalgalara örnektir.
Sesüstü (ultrasonik) dalgalar işitilebilir mertebenin üstünde frekansları olan boyuna dalgalardır. Örneğin bu dalgalar bir kuartz kristaline alternatif Elektrik alanın uygulanmasıyla elde edilebilir.
Ses sıfır derecedeki Havada saniyede 331 m 20 derecedeki havada 343 m sıfır derecedeki helyum Gazı içinde 972 m ve sıfır derecedeki Hidrojen gazı içinde 1286 m 25 derecedeki Suda 1493 m deniz suyunda 1533 m alüminyumda 5100 m bakırda 3560 m ve yapay kauçukta 54 m hızla ilerler
Yarasa ve yunustaki ses dalgaları biri kördür diğer zifiri karanlıkta suda bir metal parçayı ayırabilir.
Ses atmosferde kulağımız tarafından algılanabilen periyodik basınç değişimleridir. Fiziksel boyutta ses, hava katı sıvı veya gaz ortamlarda oluşan basit bir mekanik düzensizliktir. Bir maddedeki moleküllerin titreşmesi sonucunda oluşur.
Ses veren her madde bir ses kaynağıdır. Ses kaynaktan aldığı enerjilerle titreşerek yayılırlar. Titreşen cisimler esnek olup sesi oluşturur. Esnek olan cisimler ses dalgaları meydana getirebilir ve ses dalgalarını iletebilir. Ses mekanik dalga olduğu için yayılması için bir ortama ihtiyaç duymaktadır. Ses dalgaları ortamlarda sıkışma ve genleşme şeklinde boyuna ilerleyen dalgalardır. Ses dalgalarının basıncı olup girişim sunucu vuru oluştururlar.
Sesin bir frekansı, boyu, periyodu ve hızı bulunmaktadır. Bir saniye içerisindeki titreşim sayısına sesin frekansı denir. Birimi ise Hertz (Hz)dir. Dalga boyu, bir ses dalgasının oluşması için sesin aldığı yoldur. Sesin hızı normal koşullarda; havada 340, tahtada 4000-6000, suda 3000-5000, çelikte ise 8000 m/s dir. Ses boşlukta yayılmaz. Çünkü: titreşen bir cismin sıkışıp genleşmesine yol açabilecek atom ya da molekül gibi tanecikler yoktur. Ancak uzay boşluk değildir.
Çok Alçak Frekanslı Ses (Infrasonic)
Sesleri ya da infrasound olarak nitelendirilen ses frekansları, 16 ilâ 20 Hz arasında olurlar. Böylece insan kulağının duyamayacağı kadar düşük, fakat hava basıncı değişiklikleriyle oluşan ses dalga frekanslarından daha yüksektirler.
İnsan kulağının teorik olarak 20 Hz ile 20000 Hz arasını duyduğu söylense de, en iyi 250 Hz ve 3000 Hz arasındaki konuşma frekansı bölgesini duyar. Hayvanlar, insanların duyamadığı ses frekanslarını bile algılayabilirler. Örneğin fillerin ayağında çok alçak frekansları algılayan doğal alıcılar vardır.
Çok Yüksek Frekanslı Ses (Ultrasonic)
Sesöte ya da ultra sound, insan kulağının duyamayacağı çok yüksek frekanstaki seslere verilen addır. Frekansı 20.000 Hz'in üstündedir.
Ses havasız ortamda iletilemez. Francis Galton (1822-1911) köpeklerin bu özelliğinden yararlanarak Galton Köpek Düdüğünü tasarlamıştır. Sadece köpeklerin duyabileceği frekanslardaki sesleri veren bu düdük köpek terbiyeciliğinde ve istenmeyen köpeklerin uzak tutulmasında kullanılmaktadır. Frekansı 16000 ile 22000 Hz arasındadır.
Dalgalar genel olarak, mekanik ve elektromanyetik dalgalar olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Elektromanyetik dalgalar, yayılmak için bir ortama ihtiyaç duymazlar ve boşlukta da yayılabilirler. Mekanik dalgalar ise, enerjilerini aktarabilmek için ortam taneciklerine ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden boşlukta (örneğin uzayda) yayılamazlar. Ses dalgaları da mekanik dalgalar olduklarından yayılmak için maddesel bir ortama ihtiyaç duyarlar.
Ses, nesnelerin titreşiminden meydana gelen ve uygun bir ortam içerisinde (hava, su vb.) bir yerden başka bir yere, sıkışma (compressions) ve genleşmeler (rarefactions) şeklinde ilerleyen bir dalgadır. Dolayısıyla ses, bir basınç dalgasıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder